Lý trí và cảm xúc trong đầu tư chứng khoán, cái gì dẫn tới thua lỗ

Trong đầu tư chứng khoán, hay nói đơn giản hơn là giao dịch cổ phiếu, lựa chọn cổ phiếu để mua rồi bán lại với giá cao hơn, nhiều người tham gia thị trường khắc nghiệt này với suy nghĩ rất đơn giản là kiểu gì mua vào rồi cũng lên. Đúng là nếu Bạn mua vào giai đoạn 1 hoặc 2 trong chu kỳ tăng giảm thì kiểu gì cổ phiếu cũng lên, nhưng quan trọng là bao giờ tăng, bao lâu tăng, có những cổ phiếu đi ngang rất lâu mới tăng nhẹ, thậm chí chờ vài năm, nhưng có nhiều cơ hội để kiếm tiền nhanh khi tìm đúng cổ phiếu. Điều quan trọng là phải biết lựa chọn đúng thời điểm, đó chính là biết cách xử dụng lý trí và cảm xúc một cách đúng đắn.

Trong nội dung phân tích này Tôi sẽ lấy 3 ví dụ cổ phiếu để giúp mọi người hiểu thêm về lý trí và cảm xúc. Về cơ bản thì đa phần người tham gia thị trường chứng khoán thường có nhiều mơ mộng, ảo tưởng rằng sẽ nhanh chóng kiếm được rất nhiều tiền trong thời gian ngắn. Tuy nhiên đó chỉ là những gì mà cổ phiếu đã trải qua, đã tăng mạnh, đã giảm mạnh, ai cũng có thể nhìn thấy được mức độ tăng giá sẽ thế nào. Khi nhìn về tương lai, chỉ vài % những nhà đầu tư kỳ cựu sẽ biết mua ở đâu, mua khi nào, mua cổ phiếu nào…để có được lợi nhuận tốt, ít rủi ro, xác suất tăng giá cao hơn xác suất giảm giá, đặc biệt là sự tăng giá sẽ diễn ra nhanh chóng. Còn đa phần người tham gia sẽ mua quá sớm hoặc quá muộn. 

Nếu mua quá sớm, thời gian chờ đợi là rất lâu, người mua nản lòng, mất nhiều cơ hội khác, bán cắt lỗ hoặc chỉ lãi vài %, cứ ra vào liên tục mà không biết sai ở đâu. 

Nếu mua quá muộn, khả năng cao là người mua sẽ ngậm trái đắng nếu không biết cắt lỗ. Mua trong giai đoạn giảm giá dài hạn là cách nhanh nhất để đi tới kết cục cạn tài khoản, thua lỗ, nợ nần, đặc biệt là sử dụng margin bừa bãi thì chỉ một vài phiên giảm là bị call margin. Tôi chưa bao giờ sử dụng margin và cũng sẽ không bao giờ sử dụng, chỉ sử dụng tiền của chính mình, đó là cách an toàn để đi xa.

Lý trí và cảm xúc, chúng tồn tại song song với nhau trong 1 cơ thể con người, không bao giờ tách rời, trong mỗi con người sẽ có sự lấn át lẫn nhau giữa lý trí và cảm xúc. Lý trí, hiểu đơn giản là những suy tính, suy nghĩ, hành động có tính khoa học, thực tế, rõ ràng, còn Cảm xúc thì ngược lại, cảm tính, chủ quan, không rõ ràng, luẩn quẩn, lúc lên lúc xuống…đây là 2 cách nghĩ và hành động hoàn toàn ngược nhau. Nếu Bạn sử dụng Lý trí mạnh hơn cảm xúc thì cuộc sống sẽ dễ thở hơn, bình yên hơn, phân biệt đúng sai dễ dàng, còn nếu sử dụng cảm xúc mạnh hơn lý trí thì thường dễ bị thao túng bởi tâm lý, dễ mệt mỏi, luẩn quẩn.

Nếu Bạn là người lý trí, thì sẽ không mua cổ phiếu quá sớm trong khu vực đường màu xanh như hình ảnh trên, bởi không ai biết được đến bao giờ thì cổ phiếu tăng giá. Nhưng nếu dùng cảm xúc thì thường nghĩ rằng cổ phiếu này sắp tăng giá rồi, mua vào luôn để chờ. 

Lý trí sẽ biết rằng đồ thị này chưa đẹp, chưa có những tín hiệu đáng để mua, còn Cảm xúc thì sẽ nhảy vào mua khi thấy có phiên tăng mạnh, nhưng thật không may vì cổ phiếu cứ nhấp nhô như vậy trong thời gian dài, lên rồi lại xuống. 

Lý trí cho rằng cổ phiếu đã rơi vào thời kì giảm giá mạnh, nhiều rủi ro, còn cảm xúc thì cho rằng nếu cổ phiếu tăng trở lại thì mua bắt đáy sẽ dễ có lợi nhuận hơn.

Lý trí đã xác định trước đó là nếu cổ phiếu giảm tới 5% so với giá mua thì phải bán cắt lỗ ngay, còn cảm xúc thì nghĩ rằng cổ phiếu này sẽ lên, chưa bán thì chưa lỗ.

Lý trí không cho phép mua thêm khi giá giảm, còn cảm xúc thì thích mua bình quân giá xuống bởi nghĩ rằng giá thấp hơn thì mua sẽ lợi hơn, chờ nó tăng sẽ có lợi cao.

Lý trí đã quyết định sử dụng 1 phương pháp giao dịch cụ thể như giao dịch cổ phiếu ngắn hạn, đầu tư dài hạn, mua bán trong ngày…còn cảm xúc thì thay đổi thường xuyên, nên cơ bản người cảm xúc chả có phương pháp nào khi mua cổ phiếu.

Và còn rất nhiều sự khác biệt giữa lý trí và cảm xúc trong đầu tư cổ phiếu. Có một điều bất di bất dịch trong thị trường chứng khoán là chỉ có sử dụng phương pháp đầu tư rõ ràng, mạch lạc, kỷ luật thì mới có thành công. Ai cũng nghĩ vậy, khi vào thị trường thì hừng hực này nọ, sẽ phải làm thế này khi tăng, thế nọ khi giảm, nhưng thực tế là cảm xúc được sử dụng nhiều hơn khi dính đến tiền.